معرفی و نقد کتاب یک عاشقانه آرام

اثر نادر ابراهیمی

درباره نویسنده:

نادر ابراهيمي در فروردين سال ١٣١۵ در تهران به دنيا آمد. پدرش عطاءالمُلک ابراهیمـی، فرزندِ آجودان حضورقاجار و از نوادگانِ ابراهیم خان ظهیرالدوله، حاکم نامدارِ کرمان در عصر قاجار بود که رضاشاه پهلوی او را، ضمنِ خلعِ درجه از کرمان به مشکین شهر تبعید نمود. هنوز قلمستانی به نام او در حومه  مشکین شهر وجود دارد (قلمستان عطا) و هنوز فامیل او (ابراهیمـیهای کرمان) در شهر و استان کرمان شناخته شده و مشهور هستند. مادرِ نادر ابراهیمـی هم از لاریجانی‌های مقیم تهران به شمار می آمد.

نادر ابراهيمي تحصيلات مقدماتي را در تهران گذراند و پس از گرفتن ديپلم ادبي از دبيرستان دارالفنون، به دانشكده حقوق وارد شد. اما اين دانشكده را پس از دو سال رها كرد و سپس در رشته زبان و ادبيات انگليسي به درجه ليسانس رسيد.
او از ١٣ سالگي به يك سازمان سياسي پيوست كه بارها دستگيري، بازجويي و زندان رفتن را برايش درپي داشت. همچنین نادر ابراهیمی از 16 سالگی نوشتن را آغاز کرد و تار آخر عمر آن را کار نگذاشت. همچنین نادر ابراهيمي در زندگي خود، جايگاه خاصي براي ورزش نگهداشته است و رشته هاي مختلف ورزشي را تجربه كرده و يكي از قديم ترين گروههاي كوهنوردي به نام ”اَبَرمرد” را بنيان نهاده و در توسعه كوهنوردي و اخلاق كوهنوردي، تاثيرگذار بوده است.

در سال 1342 نخستین کتاب خود را با عنوان خانه‌ای برای شب به‌چاپ رسانید که داستان دشنام در آن با استقبالی چشمگیر مواجه شد. تا سال 1380 علاوه بر صدها مقاله تحقیقی و نقد، بیش از صد کتاب از او چاپ و منتشر شده‌است که دربرگیرنده داستان بلند (رمان) و کوتاه، کتاب کودک و نوجوان، نمایش‌نامه، فیلم‌نامه و پژوهش در زمینه‌های گوناگون است. ضمن آن‌که چند اثرش به زبان‌های مختلف دنیا برگردانده شده‌است.

نادر ابراهیمـی چندین فیلم مستند و سینمایی و همچنین دو مجموعه تلویزیونی را نوشته و کارگردانی کرده، و آهنگ‌ها و ترانه‌هایی برای آن‌ها ساخته‌است. او همچنین توانسته‌است نخستین مؤسسه غیرانتفاعی ـ غیردولتی ایران‌شناسی را تأسیس کند؛ که هزینه و زحمت‌های فراوانی برای سفر، تهیه فیلم و عکس و اسلاید از سراسر ایران و بایگانی کردن آن‌ها صرف کرد؛ ولی چنان‌که باید، شناخته و به‌کار گرفته نشد و با فرارسیدن انقلاب و جنگ، متوقف شد.

از مشهورترین کتاب‌های او می‌توان «یک عاشقانه آرام»، «بار دیگر شهری که دوست می‌داشتم»، «چهل نامه کوتاه به همسرم»، «مردی در تبعید ابدی»، همچنین داستان بلند و هفت جلدی «آتش بدون دود» که عنوان «نویسنده برگزیده ادبیات داستانی بیست سال بعد از انقلاب» را برایش به همراه داشت، نام برد.

نادر ابراهیمی به آنچه می‌نوشت باور داشت و شاید همین موضوع است که بر تأثیرگذاری آثارش می‌افزاید، صداقتی که در بطن نوشته‌هایش است، می‌تواند اعتماد خواننده را به خوبی جلب کند. او تنها به زیبایی از عشق نمی‌نوشت، بلکه در زندگی‌اش نیز به زیبایی عاشقی می‌کرد. نشانه‌های زیبا از این عشق را می‌توان در عمق کتاب چهل نامه کوتاه به همسرم پیدا کرد.

او فعاليت حرفه ای خود را در زمينه ادبيات كودكان، با تاسيس ”مؤسسه همگام با كودكان و نوجوانان” ـ با همكاري همسرش ـ در آن مؤسسه متمركز كرد. اين مؤسسه، به منظور مطالعه در زمينه  مسائل مربوط به كودكان و نوجوانان برپا شد و فعاليتش را در حيطه  نوشتن، چاپ و پخش كتاب، نقاشي، عكاسي، و پژوهش درباره  خلق وخو، رفتار و زبان كودكان و نيز بررسي شيوه هاي يادگيري آنان دنبال كرد.

نادر ابراهيمي در زمينه  ادبيات كودكان، جايزه  نخست براتيلاوا، جايزه  نخست تعليم و تربيت يونسكو، جايزه  كتاب برگزيده  سال ايران و دريافت جايزه نخست آسيايي تصويرگران كتاب كودك ١٣۷٠ و ديپلم افتخار نخستين نمايشگاه بين المللي تصويرگران كتاب كودك 1372و جايزه كتاب برگزيده ازسوي هيات داوران بزرگسال كانون پرورش فكري كودكان و نوجوانان، جايزه كتاب برگزيده ازسوي هيات داوران خردسال، ترجمه شده به زبان روسي در تركمنستان و جايزه بزرگ جشنواره  كتاب كودك كنكور نوما، ژاپن ١٩۷٨ و كتاب برگزيده شوراي كتاب كودك در سال ١٣٤۷ دريافت كرده است. او همچنين عنوان ”نويسندهي برگزيده  ادبيات داستاني ٢٠ سال بعد از انقلاب” را به خاطر داستان بلند و هفت جلدي ”آتش بدون دود” به دست آورده است.

نادر ابراهيمي سرانجام در سن 72 سالگی(سال 1387) بعلت بيماري توموري در سرش دار فاني را وداع گفت.

خلاصه کتاب:

کتاب یک عاشقانه آرام نوشته نادرابراهیمی است و داستان زندگی زن و شوهری جوان است که سعی دارند زندگی عاشقانه شان را از خطر روزمرگی نجات دهند. همانطور که از اسم کتاب مشخص است، داستان یک عاشقانه آرام، عاشقانه است و داستان از جایی شروع میشود که گیله مرد گیلکی در سفری به سبلان با دختر آذری به نام عسل آشنا میشود و با عشقی فراوان ازدواج میکند.

کتاب در سال ۵٧ روایت می شود وگیله مرد معلم ادبیات است که ساواک او را ممنوع الکار کرده است و به دلایل سیاسی چندین بار به زندان افتاده و تحت شنکنجه ساواک قرار گرفته است.

در جریان داستان، مشکل‌ها و چالش‌های فراوانی مانند تبعید شدن گیله مرد، آزار سربازان حکومتی، مشکلات مالی و غیره بر سر راه این زوج ظاهر می‌شوند. ولی آن‌ دو با کمک هم و هم‌دلی مردمی که دوستشان می‌دارند از پس همه مشکلات بر می آیند.

در بخشی از داستان، ریتم تندتر شده و در چند صفحه داستان اخراج گیله مرد، زندانی شدنش و سقط اولین فرزندش مطرح میشود و به جایی میرسد که به دلیل بیکاری و مشکلات مالی مجبور به فروش کتابهایش کنار خیابان میشود ولی باز با هجوم ماموران(به قول نویسنده مغولان) روبه رو شده و به کمک مردم در زیر راه پله ای مشغول به فروش کتاب می شود.

داستان کتاب یک عاشقانه آرام متعلق به سال 57 میشود و نویسنده از اواسط کتاب یه انقلاب 57 اشاره میکند، زمانیکه شغل های جدید آغاز می شود و زندگی روال عادی خود را در پیش می گیرد.

نادر ابراهیمی در این کتاب نیز همچون دیگر آثارش در سینما، تلویزیون، شعر و کتاب با تلفیقی از نگاه فلسفی و ذوق ادبی و با استفاده از تجربیات مختلفی که در عرصه‌های مختلف داشته است، با نشان دادن رابطه‌ای متفاوت میان یک زوج، به دنبال بیان این موضوع بوده است که بزرگترین دشمن عشق، رخوت و عادت است و برای حفظ یک رابطه عاشقانه باید با این دو مبارزه کرد. 

یک عاشقانه آرام که اولین بار در سال 1374 منتشر شده است، با گذشت بیش از بیست سال، هنوز تجدید چاپ میشود .

در ادامه داستان، مشکلات قبلی جای خود را به روزمرگی‌هایی می‌دهد که بیش از پیش تهدیدی هستند برای کمرنگ شدن عاشقانه‌ای که بین آن دو شکل گرفته است؛ پس گیله‌مرد و عسل تلاش می‌کنند تا با تغییرات هرچند جزیی نگذارند عشق بین‌شان تبدیل به عادت شده و در روزمرگی‌های زندگی گم شود و این جدال برای حفاظت از این عشق تا پایان کتاب ادامه دارد.

داستان با پیر شدن زن و شوهر و داشتن نوه و عروس و داماد و خانواده ای خوشبخت پایان می یابد که هنوز در پی زنده نگه داشتن عشقشان هستند.

جملات زیبایی از کتاب یک عاشقانه آرام:

• عاشق شدن مسئله‌ای نیست، عاشق ماندن مسئله ماست. بقای عشق، نه بروز عشق.
• عشق به اعتبار مقدار دوامش عشق است، نه شدت ظهورش.
• همسر یک باستان‌شناس پیر می‌گفت: “شوهرم را درست به این دلیل که یک باستان‌شناس است و دائما با اشیای قدیمی سرگرم است، دوست دارم؛ چراکه قدر مرا، هرقدر کهنه‌تر می‌شوم، بیشتر می‌داند. حال، مدت‌هاست که به من به عنوان یک ظرف بلور بسیار نازک نگاه می‌کند، و از من همانطور مراقبت می‌کند که از تنگ قدیمی بالای رف. او همیشه می‌ترسد که یک نگاه بد هم آن تنگ را بشکند، همانطور که یک صدای مختصر بلند قلب مرا.”
• یک‌بار، یک‌بار، و فقط یک‌بار می‌توان عاشق شد عاشق زن، عاشق مرد، عاشق اندیشه، عاشق وطن، عاشق خدا، عاشق عشق یک‌بار فقط یک‌بار، بار دوم دیگر خبری از جنس اصل نیست.
• مگذار که عشق به عادت دوست داشتن تبدیل شود.
• مگذار که حتی آب دادنِ گل‌های باغچه، به عادتِ آب دادنِ گل‌های باغچه بدل شود!
• عشق به دوست داشتن و سخت دوست داشتن دیگری نیست. پیوسته نو کردن خواستنی است که خود پیوسته خواهان نو شدن است و دیگرگون شدن.

تحلیل کتاب:

کتاب یک عاشقانه آرام، بیشتر از آنکه موضوع محور باشد، گفت و گو محور است و بیشتر بخش های کتاب یک عاشقانه آرام حول گفت و گوی بین زن و شوهر عاشق داستان سپری می شود. البته لازم به ذکر است که کتاب عاشقانه آرام در عین حال که عشقی پایدار را روایت می کند، فضای سیاسی زمان خود را نیز به خوبی به تصویر میکشد و می تواند عقاید سیاسی خود را نیز عنوان کند.

البته تسلط نویسنده به شعر و جملات شاعرانه و گاه فیلسوفانه جذابیت کتاب را چند برابر میکند.

داستان و متن آن از انسجام خوبی برخوردار است و یکدستی آن تا آخر داستان به خوبی حفظ شده است و توانسته روزمرگی های داستانی را به خوبی با تم داستان  و گذشت زمان در هم می آمیزد .

شعار در این داستان به وفور یافت می شود. این ها آنقدر زیاد هستند که گاهی شک می کنی آیا نویسنده اینها را به عمد وارد داستان کرده یا نه؟ و این شک زمانی بیشتر می شود که نویسنده در پشت چهره “عسل” به این شعار ها واکنش نشان می دهد و آنها را نفی می کند.

داستان طعنه های ظریفی را پشت خود نهان کرده است. مثلاً جایی که به دنبال عسلِ اصل می گردد و با زنبور صحبت می کند. و یا جایی که سخن از قزاق ها می شود و طعنه هایی که داستان را شیرین نموده نیز به خوبی در دیالوگ ها آورده شده است و چاشنی طنز را به خوبی در داستان زده اضافه کرده. مثل طعنه های عسل به خانم کتابدار و یا آنجا که دست خالی و با گل های خیالی به دیدن بچه های بیمارستان می روند .

نادر ابراهیمی به خوبی تجربیات سیاسی  زندگی اش را وارد داستان نموده. چرخاندن گروه های سیاسی در قالب گروه های کوهنوردی، دو نمونه از تجربیات اوست که در داستان می بینیم. تجربیات سیاسی در فصل اول داستان و تجربیات کوهنوردی در فصل دوم، بخش پنجشنبه ها، به خوبی نمایان است.

جلال آل احمد در مورد نادر ابراهیمی این‌چنین گفت:

نادر ابراهیمی شاعر خوبی است، اما نادر با نوشتن کتاب یک عاشقانه آرام نشان داد که هم شاعر و هم نویسنده‌ی قابلی است.

مطالب مرتبط